مسئولیت کیفری صاحبان علوم غریبه

•   آرشیو : نسخه پاییز 1404
•   کد پذیرش : ۱۳۰۰۵۲
•   موضوع : سایر شاخه های فقه و حقوق
• نویسنده/گان : | زینب سیاحی بنی طرفی، عبدالباری جوانمرد زاده، رحیم سیاح
•   زبان : فارسی
•   نوع مقاله : پژوهشی
•   چکیده مقاله به فارسی : علوم غریبه عبارت است از شاخه‌هایی از دانش و علم که ذاتاً بر اصول و قوانین طبیعی و مادی استوار نبوده و بر اثر عواملی غیرطبیعی و غیرعادی شکل می‌گیرند. این علوم، برخلاف علوم طبیعی، براساس اراده و نیروهای غیرطبیعی و نامرئی عمل می‌کنند و از این رو قوانین حاکم بر آنها با قوانین عالم طبیعی و مادی متفاوت است. نمونه‌هایی از این علوم، مانند کیمیاگری و سحر و جادو، در زمان‌های گذشته بیشتر رایج بوده و بر اثر تصورات و باورهای باطل، مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در حقیقت، غریبه بودن این علوم به معنای متفاوت بودن قوانین و اصول آنها از قانونمندی‌های طبیعی است و اغلب بر اثر عوامل روحانی یا اراده‌های نامرئی در جهان اثر می‌گذارند، بدون آنکه بر مبنای قواعد علمی و تجربی قرار داشته باشند. استقبال از علوم غریبه بگونه¬ای است که قربانیان با آگاهی از متکی بودن این علوم به عوامل ماورایی، عالماً و عامداً از ساحران و صاحبان علوم غریبه کمک می‌گیرند؛ تا به اندازه¬ای که روی آوردن به علوم موردنظر، اکنون در جنگ‌های نظامی و حتی در ابطال جبهۀ جنگ نیز مطرح است. در همین رابطه، مسئولیت کیفری صاحبان علوم غریبه، نه در عناوین عام، بلکه در عناوین خاص، مانند کلاهبرداری، اغراء به جهل، اتلاف مال، قتل و غیره، مسئله‌ای در خور توجّه است و در تحقیق حاضر به شیوه توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در فقه و حقوق اسلامی، فعالیت‌های مرتبط با علوم غریبه، ممنوع و حرام اعلام شده‌اند، زیرا این علوم بر پایه اصول طبیعی و مادی استوار نیستند و اغلب به عنوان ابزاری برای فریب و کسب مال نامشروع به کار می‌روند. مسئولیت کیفری در این موارد بر عهده صاحبان این علوم است. این فعالیت‌ها مصداق "اکل مال به باطل" محسوب می‌شوند که در قرآن نیز نهی شده است. کلاهبرداری، فریب مردم با ادعای توانایی‌های ماورایی، فال‌گیری، جن‌گیری و استفاده از وسایل متقلبانه، حتی با رضایت ظاهری قربانی و یا نیت دلسوزی صاحبان علوم غریبه نیز، به دلیل فریب‌کاری، جرم محسوب می‌شود. ضمن اینکه مراجعه افراد آسیب‌پذیر (مانند کسانی که با مشکلات زندگی روبرو هستند یا اعتماد به نفس پایینی دارند) به این مدعیان، هر چند که بستری برای سوءاستفاده فراهم می‌کند؛ لیکن مجرم را از مسئولیت معاف نمی‌کند، چرا که آنها عامدانه و با قصد مجرمانه اقدام به فریب می‌کنند.
•   لیست منابع : [1] آهنگران، مبانی فقهی و حقوقی جرم انگاری فالگیری و رمالی در فضای مجازی، مجله فقه، حقوق و علوم جزا، سال چهارم، شماره 12، 1398، صفحات 20-10.
  [2] اصغری آقمشهدی، فخرالدین، جبران خسارت معنوی در حقوق ایران، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، سال سوم، شماره نهم و دهم، 1382، صفحات 48-31.
  [3] انوری، حسن و همکاران، فرهنگ فشرده سخن، تهران، انتشارات سخن، 1388.
  [4] حاجی حسنی دره سوری، کرامت، مروری بر مفهوم اعتماد به نفس و راهکارهای افزایش آن در دانش¬آموزان، مجله پیشرفت های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، سال پنجم، شماره 50، 1401، صفحات 104-93.
  [5] حاجی ده آبادی، احمد، اعتمادی، امیر، اخاذي در حقوق كيفري ایران و انگلستان، مجله مطالعات حقوقي دانشگاه شيراز، دوره هفتم، شماره چهارم، 1394، صفحات 56-31.
  [6] رایجیان اصلی، مهرداد، زکوی، مهدی، بزه دیدگان خاص در پرتو بزه دیده شناسی حمایتی، تهران، انتشارات مجد، 1390.
  [7] سامانه ملی آراء قضایی، تاریخ مشاهده: 8/5/1404، قابل دسترسی در آدرس زیر: https://ara.jri.ac.ir/Judge/Text/30094
  [8] شمسا، شهرزاد، جادو و جادوگری در رابطه با حقوق جزاء، دانشگاه تهران، پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد، 1363.
  [9] عبدالحمید، ابوالحمد، تحولات حقوق خصوصي، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1349.
  [10] عبدالله پور حسینی یحیی پور، اکرم، جرم کلاهبرداری و ارکان تشکیل دهنده آن، ماهنامه حقوقی، فرهنگی دادرسی ، شماره ۱۰۰، ۱۳۹۲.
  [11] علی اصغرزاده، فاطمه، جایگاه افشا سرّ در قانون مجازات اسلامی، فصلنامه اندیشه حقوقی، سال دوم، شمارە ششم، پاییز 1400، صفحات 36-16.
  [12] فرح بخش، مجتبی، تأملی در رکن مادی کلاهبرداری و تحصیل مال به طریق نامشروع، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، شماره 2، تابستان 1388، صفحات 300-283.
  [13] نیک نژاد، علی و همکاران، بررسی خشونت جنسی علیه زنان در حقوق کیفری ایران و انگلستان، نشریه آموزه¬های فقه و حقوق جزاء، سال سوم، شماره 2، شماره پیاپی 10، تابستان 1403، صفحات 142-122.
•   کلمات کلیدی به فارسی : مسئولیت کیفری، علوم غریبه، جرم، مجازات، مبانی فقه امامیه، عناوین خاص شرعی.
•   چکیده مقاله به انگلیسی : Alien sciences are branches of knowledge and science that are not inherently based on natural and material principles and laws and are formed by unnatural and unusual factors. These sciences, unlike natural sciences, operate based on unnatural and invisible will and forces, and therefore the laws governing them are different from the laws of the natural and material world. Examples of these sciences, such as alchemy and magic, were more common in the past and were used due to false ideas and beliefs. In fact, the strangeness of these sciences means that their laws and principles are different from natural laws and often affect the world due to spiritual factors or invisible wills, without being based on scientific and experimental rules. The reception of alien sciences is such that the victims, aware of the dependence of these sciences on supernatural factors, knowingly and intentionally seek help from sorcerers and owners of alien sciences; To the extent that turning to the sciences in question is now a matter of concern in military wars and even in the cancellation of the war front. In this regard, the criminal liability of the owners of foreign sciences, not in general terms, but in specific terms, such as fraud, incitement to ignorance, waste of property, murder, etc., is an issue worthy of attention and has been examined in the present study in a descriptive-analytical manner. The results of the study indicate that in Islamic jurisprudence and law, activities related to foreign sciences have been declared prohibited and forbidden, because these sciences are not based on natural and material principles and are often used as a tool for deception and acquiring illegitimate wealth. Criminal liability in these cases lies with the owners of these sciences. These activities are considered examples of "spending all one's wealth for nothing," which is also prohibited in the Quran. Fraud, deception of people by claiming supernatural abilities, fortune-telling, exorcism and the use of fraudulent means, even with the apparent consent of the victim or the compassionate intention of the owners of the strange sciences, is also considered a crime due to deception. In addition, the referral of vulnerable people (such as those who are facing life problems or have low self-confidence) to these claimants, although it provides a platform for abuse; but it does not exempt the offender from responsibility, because they deliberately and with criminal intent act to deceive.
•   کلمات کلیدی به انگلیسی : Criminal liability, strange sciences, crime, punishment, principles of Imami jurisprudence, special religious titles
•  صفحات : 49-67
•   دانلود فایل ( 705.11 KB )