کاربست شیوه عقلی- اجتهادی در بازتفسیری نوین از سرگذشت اولین قتل تاریخ، آیه سی‌و دوم سوره مائده ﴿مَن قَتَلَ نَفْسا بِغَیرِ نَفْسٍ .....﴾

•   آرشیو : نسخه زمستان 1401
•   کد پذیرش : 12815
•   موضوع : سایر شاخه ها
• نویسنده/گان : | امید شیخ اسماعیلی
•   زبان : فارسی
•   نوع مقاله : پژوهشی
•   چکیده مقاله به فارسی : معارف عمیق و حقایق اعجاز قرآنی چنان ذهن دانشمندان علوم مختلف دنیا را طی چهارده قرن به غور و کنکاش در آیات الهی مشغول کرده است که هر از چند گاهی تفسیری نوین با استدلالی قوی‌تر به لحاظ عقلانی پدید می‌آید. در این بین، آیه سی‌و دوم سوره مائده همواره یکی از آیات چالشی قرآن کریم بوده که اغلب اندیشمندان اسلامی با تعابیر و تأویل‌های بعضاً شاق و بسیط به نوعی کوشیده‌اند تا با ارائه توجیهی منطقی یا تطبیق آن با دیگر آیات مشابه به تفسیری قابل درک و فهم بشر مدرن امروزی برسند. معهذا، بررسی تفاسیر مختلف تاکنون نتوانسته است پاسخی قانع‌کننده به لحاظ عقلانی برای رفع این شبهه داشته باشد که خداوند متعال چگونه و با چه معیار و میزانی قتل یا احیاء زندگی یک نفر را برابر با جان همه انسانها می‌داند؟ جستار حاضر پس از بررسی و ارزیابی دیدگاه مفسران عالی‌قدر، پی به سستی و نارسایی آن تفاسیر در تبیین چرایی تناقض احتمالی با آیات دیگر در بحث حدّ و قصاص برده و نیاز به روشن‌گری و رهایی از چالش ابهام در تشریح معنای لفظی آیه به ظاهر غلّو یا مبالغه در دادگری خداوند را ضروری می‌نماید. تلاش این بازپژوهی در کاربست شیوه عقلی- اجتهادی تحت تحلیل‌گری و مفهوم‌شکافی به بازتفسیری نوین از آیۀ سی و دوم سوره مائده می‌انجامد؛ هر چند از نظر قاتل تنها یک نفر کشته شده است، ولی از جایگاه مقتولی که محروم از خانواده و جمیع مردم شده و دیگر نمی‌تواند هیچ بهره‌ای از زندگی دنیوی با خلایق ببرد، به مثابه کشتن همه انسانها، بلکه همه موجودات عالم است. از سوی دیگر، کل بشر نیز از نعمت زندگی با شخص مقتول ناکام و بی‌نصیب گشته‌اند.
•   لیست منابع : قرآن‌کریم
  امین‌عاملی، سیدحسن، «‌مقالۀ تفسیر»، دائرة‌المعارف الاسلامیة الشیعیة، ج۳، ص۴۷، بیروت، انتشارات دارالتعارف للمطبوعات، 1380.
  برازش، علیرضا، تفسیر اهل‌بیت‌علیهم السلام، ج۴، ص۱۴، انتشارات امیرکبیر، 1394.
  بستانى، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدى عربى- فارسى، ص244، مترجم: مهیار، رضا، انتشارات اسلامی، تهران، چاپ دوم، 1375.
  خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱۷، ص۴۳۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1389.
  خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۸۷ و ج۱۹، ص۱۱۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی،1389.
  خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، صص۱۸۵-۱۸۴، ۱۹۲ و ۲۰۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1388.
  خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، صص۱۹۴-۱۹۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1388.
  خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، ص۱۸۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1388.
  خمینی، روح‌الله، تفسیر سوره حمد، ص۱۳۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1388.
  خمینی، روح‌الله، شرح دعاءالسحر، ص۶۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1386.
  خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۳۶۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، 1385.
  دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج5، ص6853، زیر نظر: محمد معین و جعفر شهیدی، مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران با همکاری انتشارات روزنه، چاپ دوم، 1377.
  رضايي‌اصفهاني، محمدعلي، درسنامه روشها و گرایش‌های تفسیری قرآن، ص58، انتشارات مركز جهاني علوم اسلامي، 1382.
  سهابي، محمود، ادوار فقه، ج1، ص243، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، چاپ سوم، 1369.
  سیوطی، جلال‌الدین، الإتقان في علوم القرآن، ج۴، ص۱۹۴، مصر، انتشارات الهيئة المصرية العامة للكتاب الطبعة، 1394ق.
  طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمة الميزان، ج1، ص7، مترجم: موسوى همدانى، سيد محمدباقر، انتشارات جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1378.
  طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمة الميزان، ج 5، صص530-486، مترجم: موسوى همدانى، سيد محمدباقر، انتشارات جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1378.
  عبدالرحمن العک، شیخ‌ خالد، اصول‌ التفسیر و قواعده، ص‌ 167 (باتلخیص)، بیروت، انتشارات دارالنفائس، 1428ق.
  فيض‌كاشاني، محسن، تفسير الصافي، ج1، ص215، لبنان، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات، 1399ق.
  قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج2، ص281، تهران، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، چاپ يازدهم، 1383.
  كليني، محمد بن يعقوب، كافى، ج2، ص210، تهران، موسسه قائم آل محمد(عج)،1385.
  كليني، محمد بن يعقوب، كافى، ج7، ص271، تهران، موسسه قائم آل محمد(عج)، 1385.
  مسعودعیاشی، محمد، تفسير‌العیاشی، ج۱، ص۳۱۳، تهران، انتشارات مکتبة العلمية الاسلامیة، 1380ق.
  مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوارالجامعة لدُررأخبارالأئمة‌الأطهار، ج۲، ص۹، بیروت، انتشارات دارإحياء التراث العربي، 1368.
  مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوارالجامعة لدُررأخبارالأئمة‌الأطهار، ج10، ص382، بیروت، انتشارات دارإحياء التراث العربي، 1368.
  مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوارالجامعة لدُررأخبارالأئمة‌الأطهار، ج۹۰، ص۱۱۶، بیروت، انتشارات دارإحياءالتراث العربي، 1368.
  معرفت، محمدهادي، التفسیر والمفسرون‌ فی‌ ثوبه‌ القشیب، ج‌2، ص349، مشهد، انتشارات الجامعه الرضويه للعلوم الاسلاميه، 1377.
  مکارم‌شیرازی، ناصر، و جمعي از فضلا، برگزیده تفسیر نمونه، ج1، ص541، تنظیم احمد علی بابایی، تهران، دارالکتب‌اسلامیه، 1386.
  نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک‌الوسایل و مستنبط‌‌‌‌المسائل، ج۱۲، ص۲۳۰، بیروت، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاءالتراث، 1408ق.
•   کلمات کلیدی به فارسی : آیه سی‌و دوم سوره مائده، تفسیر عقلی- اجتهادی، حدّ و قصاص، قتل.
•   چکیده مقاله به انگلیسی :
•   کلمات کلیدی به انگلیسی :
•  صفحات : 42-53
•   دانلود فایل ( 513.61 KB )