تفاوت دیه زن و مرد از نظر فقه و مبانی حقوق

•   آرشیو : نسخه پاییز 1401
•   کد پذیرش : 12807
•   موضوع : سایر شاخه های فقه و حقوق
• نویسنده/گان : | محمد اسدی حسن آبادی
•   زبان : فارسی
•   نوع مقاله : پژوهشی
•   چکیده مقاله به فارسی : طبق حکم ماده 17 قانون مجازات اسلامی دیه، اعم از مقدر و غیر مقدر، مالی است که در شرع مقدس، برای ایراد جنایت غیر عمدی بر نفس، اعضاء و منافع و یا جنایت عمدی، در مواردی که به هر جهتی، قصاص ندارد، به موجب قانون، مقرر می‌ شود. ديه و قصاص در اسلام بر معيار ارزش معنوى انسان مقتول نيست، بلكه يك دستور خاصى است كه ناظر به مرتبه بدن انسان كشته شده مى‏باشد، نشانه آن اين است كه اسلام بسيارى از افراد اعم از زن و مرد را كه داراى اختلاف علمى يا عملى‏اند متفاوت مى‏بيند و تساوى آنها را نفى مى‏كند، و در عين حال ديه آنها را مساوى مى‏داند. در قانون مجازات اسلامی ایران تفاوت‌هایی در اعمال مقررات کیفری بین زن و مرد وجود دارد، که حداقل در یک برداشت ظاهری چنین به‌نظر می‌رسد که به جنس ذکور امتیاز و برتری داده شده‌است. همچنین تعارض این احکام با اصول مسلمی چون مساوات و عدالت در اسلام مشهود است. لذا چنین احکام و قوانینی را که حداقل برای ناظر بیرونی با برخی از مبانی پذیرفته شده ناهم‌خوانی و ناسازگاری می‌نماید را از نظر فقهی و دیدگاه فقها و همچنین از نظر قانون مورد بررسی و پژوهش قرار داده‌ایم تا دریابیم که مبانی و اساس این احکام و همچنین علل و حکمت آنها چه بوده است و ادله‌ی فقها و حقوق‌دانان در این زمینه چیست. همچنین بررسی کنیم که آیا موضوع تفاوت زن و مرد در دیه و قصاص تابع شرایط و مقتضیات زمان و مکان بوده است و با تغییر شرایط و حضور زن در همه‌ی عرصه‌های سیاسی اجتماعی، اقتصادی و بحث حقوق بشر می‌توان به عنوان احکام ثانوی، مقررات جدیدی در آن بوجود آورد، و یا اینکه نه این احکام جزء قوانین ثابت و لایتغیر بوده و برای همه زمان‌ها شامل می‌گردد. در این پژوهش با تکیه بر آراء و نظریات فقها و حقوق‌دانان به بررسی آیات و روایات و ادله‌ای که در زمینه دیه و قصاص زن و مرد وارد شده‌است، پرداخته‌ایم با این امید که بتوان به تحلیل همه جانبه از این موضوع دست یافت.
•   لیست منابع : قرآن کریم و نهج‌البلاغه
  اباذری فومشی، منصور، شرح قانون مجازات اسلامی، تهران، خط سوم، چاپ سوم، 1397
  ابراهيم شفیعی سروستانی، قانون ديات و مقتضيات زمان، چاپ چهارم، مركز تحقيقات استراتژيك رياست جمهوري، تهران، 1398
  احمدی ادریس، عوض، دیه، ترجمة علیرضا فیض، چاپ سوم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1394
  احمدی، ذکرالله، نهاد عاقله در حقوق کیفری اسلام، تهران، میزان، چاپ دوم، 1391
  اسدی بهنام، قانون یار جزای عمومی، انتشارات قانون یار، چاپ دوم، 1398
  بازگیر، یدالله، قانون مجازات اسلامی در آیینة آراء دیوان عالی کشور
  بهرامی، بهرام، کتاب چهارم (دیات)، تهران، بهنامی، 1388
  جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، چاپ هشتم، تهران، گنج دانش، 1376.
  حسام الدین برومند مقاله خسارت مازاد بر دیه روزنامه کیهان، شماره 18974 به تاریخ 24/9/86
  درخشان‌نیا، حمید، ضرر و زیان ناشی از جرم، پایان‌نامة کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، تهران، دانشکدة حقوق دانشگاه شهید بهشتی، 1377
  زراعت، عباس، شرح قانون مجازات اسلامی بخش دیات، تهران، ققنوس، 1378
  شامبیاتی هوشنگ، حقوق کیفری اختصاصی: جرایم علیه اشخاص، چاپ ششم، تهران، ویستار 1396
  شکری، رضا و قادر سیروس، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، تهران، نشر مهاجر، 1381
  صالحی، فاضل، دیه یا مجازات مالی، چاپ دوم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم، 1376
  فیض، علیرضا، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلامی، تهران، ادارة کلّ انتشارات و تبلیغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368.
  کرمی، محمدباقر، مجموعه استفتائات فقهی و نظریات حقوقی راجع به قتل، فردوسی، 1388
  ابن‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، دارالکتب العربی، بیروت، 1420ق.
  ابن‌منظور، لسان‌العرب، بیروت، دارالحیاء، التراث العربی، ج11، 1408ق.
  ادریس، احمد، عوض، دیه، ترجمه علیرضا فیض، تهران، سازمان چاپ انتشارات وزارت ارشاد، 1372ش.
  اصفهانی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الانوار، موسسه الطبع و النشر، بیروت- لبنان، چاپ ائلريال 1410ق.
  انصاری، شیخ مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب (للشیخ الانصاری، ط- الحدیثه)، کنگره جهانی بزرگدذاشت شیخ اعظم انصاری، قم- ایران، 1415ق.
  بغدادی، مفید، محمدبن محمد نعمان عکبری، المقنعه، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید- رحمه الله علیه، قم- ایران، چاپ اول، 1413ق.
  بهبهانی، محمد باقر بن محمد، رساله علمیه متاجر وحید بهبهانی (با تعلیقات میرزای شیرازی)، حاج شیخ رضا تاجر تهرانی، تهران- ایران، چاپ اول، 1310ق.
  جعفری‌لنگرودی، محمد جعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، 1378ش.
  جوادی‌آملی، عبدالله، زن در آئینه جمال و جلال، تهران، نشر مرکز فرهنگی رجاء، 1369ش.
  حر عاملي، محمدبن حسن. وسايل الشيعه، قم، مؤسسه آل البيت، 1409ق.
  حسینی عاملی، محمدجواد. مفتاح الکرامة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  حلی، جمال الدین، احمد بن محمد اسدی، المذهب البارع فی شرح المختصر النافع، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم- ایران، چاپ اول، 1407ق.
  خوانساری، سید احمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، موسسه اسماعیلیان، قم- ایران، چاپ دوم، 1405ق.
  خویی، سید ابوالقاسم (آیت‌الله العظمی)، مبانی تکمله المنهاج، بیروت، دارالزهراء، ج1، بی‌تا.
  دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ج29، 1346ش.
  شافعی متعافی، رضوان، الجنایات المتحده فی القانون و الشریعه، بیروت، بی‌نا، بی‌تا.
  صاحب‌بن عباد، کافی الکفا اسماعاعیل بن عباد، المحیط فی اللغه، عالم الکتاب، بیروت- لبنان، چاپ اول، 1414ق.
  صالحی، فاضل، دیه یا مجازات مالی، قم، دفتر تبلیغات اسلام حوزه‌ی علمیه قم، چاپ دوم، 1378ش.
  طوسی، ابوالجعفر، محمدبن الحسن (شیخ طوسی)، کتاب الخلاف، تحقیق محمد مهدی نجفی و جواد الشهرستانی و عل الخراسانی الکاظمی، قم،‌موسسه النشر الاسلامی، ج1، 1407ق.
  طوسی، ابوجعفر، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، دارالکتب اسلامیه، تهران- ایران، چاپ چهارم، 1407ق.
  عاملی، زین‌الدین (شهیدثانی)، الروضه البهیمه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ترجمه‌ی علی شیروانی، قم، موسسات انتشارات دارالعلم، ج14، 1381ش.
  عاملی، کرکی، علی‌بن حسین (محقق کرکی)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، موسسه آل بیت علیهم السلام، قم- ایران، چاپ دوم، 1414ق.
  عوده، عبدالقادر، التشریح الجنایی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، بیروت، موسسه الرساله، ج2، 1413ق.
  فیض، علیرضا، مقارنه و تطبیق در حقوق جزایی عمومی اسلام، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1364ش.
  كليني، محمدبن يعقوب. الكافي، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1407ق.
  مرعشی، سید محمد حسن، شرح قانون حدود و قصاص، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، ج1، بی‌تا.
  مشكيني، ميرزاعلي. (بی‌تا). مصطلحات الفقه، بي‌جا، بی‌نا.
  مکارم‌شیرازی، ناصر، دائره المعارف فقه مقارن، در یک جلد، انتشارتت مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم- ایران، چاپ اول، 1427ق.
  موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله‌موسوی، تحریر الوسیله، موسسه مطبوعات دارالعلم، قم- ایران، چاپ اول، 1404ق.
•   کلمات کلیدی به فارسی : قصاص، دیه، دیدگاه فقها، حقوق زنان، تناصف دیه، دیه مردان.
•   چکیده مقاله به انگلیسی :
•   کلمات کلیدی به انگلیسی :
•  صفحات : 44-64
•   دانلود فایل ( 388.03 KB )