بررسی نکاح معاطاتی از منظر فقه وحقوق و مقایسه آن با ازدواج سفید در ایران

•   آرشیو : نسخه پاییز 1402
•   کد پذیرش : 12829
•   موضوع : حقوق خصوصی
• نویسنده/گان : | مهرزاد شیری، حسین عیدی‌پور کشکولی
•   زبان : فارسی
•   نوع مقاله : پژوهشی
•   چکیده مقاله به فارسی : این پژوهش با هدف بررسی نکاح معاطاتی از منظر فقه وحقوق و مقایسه آن با ازدواج سفید در ایران با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه ای انجام شده است. نکاح، مهمترین قراردادی است كه یك شخص در دوران عمر خود آن را منعقد می كند. انعقاد این قرارداد به دلیل ویژگی شخصی زن و همچنین نقشی كه او در عقد نکاح و زندگی مشترک و خانواده ایفا می كند؛ مهمتر است. امروزه در غرب رایج است که زن و مردی بدون ازدواج، همچون زن و شوهر با یکدیگر زندگی می كنند. اگرچه این پدیده از مختصات جوامع غربی است، ولی گاه به نحوی جوانان كشور ما نیز مورد ابتلا واقع می شوند. در این میان برخی ازدواج سفید را همان ازدواج معاطاتی می دانند. نکاح معاطاتی در فقه و حقوق در معانی مختلفی آمده است. یکی از معانی رایج آن عدم اجرای صیغه ایجاب و قبول است. نکاح معاطاتی آن است كه با قصد انشاء زوجیت شرعی واسطة فعلی كه عرفا دلالت بر نکاح كند، انشاء عقد شود. ازدواج سفید و نکاح معاطاتی در برخی موارد با زنا و روابط نامشروع مساوی است. به دلیل آن كه در زنا مقاربت بدون قصد انشا و زوجیت شرعی است. ازدواج سفید نوعی از ازدواج است كه در نهادهای دولتی مربوطه یا سازمان های مربوطه به ثبت نمی رسد. در این نوع ازدواج زن و مرد با هم زندگی می کنند و کارهای مربوط به خانواده بر دوش هر دو نفر است ولی از نظر قانون زن و شوهر رسمی محسوب نمی‌شوند. بر این اساس، زندگی زناشویی بدون ازدواج موقعی که دو فرد مجرد از دو جنس متفاوت قبل از ازدواج با هم زندگی می کنند، اتفاق می افتد. این برای افرادی که، به تعهد اجتماعی و شخصی که ازدواج لازم دارد تمایل ندارند، یک مسیر میان بر است؛ حداقل برای مدتی. مطابق نظر فقهایی که قائل به بطلان نکاح معاطاتی هستند دیگر جایگاهی برای ازدواج سفید باقی نمی ماند چرا که در نکاح معاطاتی که صرفا لفظ نیست و قصد طرفین با عمل و به صورت آشکار مشخص می شود و خانواده طرفین در جریان ازدواج هستند قائل به بطلان هستند؛ پس به طریق اولی در ازدواج سفید در قسمی که طرفین قصد ازدواج دارند اما به خاطر اینکه زیر بار مسئولیت نروند عقدی خوانده نمی شود و ثبت نمی گردد و اغلب به صورت مخفی و بدون اطلاع ـ حتی خانواده ـ صورت می گیرد حکم به بطلان چنین ازدواجی می دهند.
•   لیست منابع : 1) سیدی بنابی، باقر؛ نظری احمدآباد، عسگر(1390). ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻜﺎح ﻣﻌﺎﻃﺎﺗﻲ از ﻧﻈﺮ ﻓﻘﻪ و ﺣﻘﻮق موضوعه، فصلنامه تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی، 7(23): 87-113
  2) یادآوری، سحر(1398). بررسی تطبیقی ازدواج سفید و نکاح معاطاتی در فقه و حقوق و آثار قانونی آن، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگلاه آزاد اسلامی واحد بهشهر، گروه حقوق)
  3) قنبریان، مهدی(1396). بررسی ازدواج سفید در نظام حقوقی ایران و غرب (مدرنیته). مطالعات حقوق، ش. 17
  4) رضایی، حسن(1392). ازدواج سفید یا هم باشی سیاه، مجله پایش، 12: 41
  5) هدایت نیا، فرج الله(1387). نکاح معاطاتی از منظر فقه، مطلعات راهبردی زنان، ش. 40
  6) افشاری، فاطمه؛ اسدی، حمید(1394). بررسی فقهی، حقوقی نکاح معاطاتی و شیوه ابراز اراده در آن، فقه و حقوق خانواده(ندای صادق)، 20(63)
  7) مقصودلو محلی، حسین(1397). مقايسه ازدواج سفید با ازدواج معاطاتي در حقوق ايران با تاكید بر رويه قضايي، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، دانشکده علوم انسانی، گروه حقوق
  8) یزدان جو، فاطمه(1397). مقایسه نکاح معاطاتی در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، دومین کنفرانس ملی پژوهش های نوین در مدیریت و حقوق.
  9) آقایی بجستانی، مریم؛ شکری، فاطمه؛ امینی کمرودی، نرگس خاتون(1398). فقه و حقوق خانواده، 24(70):5-27.
  10) ملکی، مرضیه؛ بوذری، سپیده(1399). بررسی فقهی و حقوقی نکاح معاطاتی با رویکردی بر نظر امام خمینی(ره)، پژوهشنامه متین، 22(86): 121-134.
  11) فیروزآبادی، محمد بن یعقوب(بی تا). اللقاموس المحیط، جلد اول، بیروت: دارالعلم
  12) طریحی، فخرالدین(1416ق.). مجمع البحرین، جلد دوم، تهران: کتابفروشی مرتضوی
  13) معلوف، لویس)1994م.). المنجد فی اللغه، بیروت: دارالمشرق ص. 836
  14) طریحی، نجم الدین(1367). مجمع البحرین، چاپ دوم، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  15) ابن منظور، ابی الفضل جمال الدین محمد بن مکرم(1405). لسان العرب، چاپ اول، دار الاحیاء التراث العریبی
  16) دهخدا، علی اکبر(1377). لغتنامه دهخدا، ص. 21548
  17) بروجردی عبده، محمد (1380). حقوق مدنی، چاپ اول، تهران: انتشارات مجد
  18) جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1372). ترمینولوژی حقوق، چاپ ششم، تهران: نشر گنج دانش
  19) زنجانی، موسی(1419ق.). کتاب نکاح، جلد نوزدهم، قم: مؤسسه رای پرداز
  20) موسوی خمینی، روح الله(1379). کتاب البیع، جلد اول، چاپ اول، تهران: مؤسسه تنظیم نشر و آثار امام خمینی.
  21) خمینی، روح الله(1386). تحریرالوسیله، جلد چهارم، چاپ اول، قم: مؤسسه انتشارات دارالعلم.
  22) بحرانی، یوسف(1405ه.ق.). الحدائق الناظره، جلد بیست و سوم، چاپ اول، قم: مؤسسه باقری.
  23) فاضل لنکرانی، محمد(1482ه.ق.). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، چاپ دوم، النکارح، مرکز فقه الائمه الاطهار.
  24) انصاری، مرتصی(1415ه.ق.). النکاح، چاپ اول، قم: مؤسسه باقری.
  25) خویی، ابوالقاسم(1371). مصباح الفقاهه، جلد دوم، چاپ سوم، وجدانی
  26) مکارم شیرازی، ناصر(1425ه.ق). انوار الفقاهه فی احکام العتره الطاهره، جلد اول، چاپ اول، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
  27) نجفی، محمدحسن(1374).جلد 30، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه
  28) صادقی، رساله تضیح المسائل نوین، 173). (صادقی تهرانی، محد(بی تا). رساله توضیح المسائل نوین، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی
  29) حسینی ادیانی، ابوالحسن(1382).نکاح معاطاتی، مقالات و بررسی ها
  30) صادقی تهرانی، محمد محمد(بی تا)، رساله توضیح المسائل نوین، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی
  31) کمپانی اصفهانی، محمدحسین(1418ه.ق.) حاشی کتاب المکاسب، جلد اول، قم: انوار الهدی
  32) مکارم شیرازی، ناصر(1424ه.ق). کتاب النکاح، ج اول، قم: مدرسه امام علی(ع).
  33) مکارم شیرازی، ناصر(1425). انوار الفقاهه- کتاب النکاح، قم: انتشارات مدرسه امام علی(ع)
  34) نراقی، ملااحمد(1415ه.ق). مستند الشیعه فی احکام الشریعه، جلد شانزدهم، قم: مؤسسه آل البیت.
  35) مکارم شیرازی، ناصر(1382). سلسله مباحث خارج فقه، کتاب النکاح، دفتر اول، جلد اول، چاپ اول
  36) اراکی، محسن(1427ه.ق). دراسه حول حکم المعاطاه فی النکاح، قم: فقه اهل البیت، ش.43
  37) کرکی، علی بن الحسین(محقق کرکی)(1410ه.ق.). جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیت
  38) انصاری، مرتضی(1420). کتاب المکاسب، جلد سوم، چاپ اول، قم: مؤسسه باقری
  39) اراکی، محسن (1427). دراسه حول حکم المعاطاه فی النکاح، قم: فقه اهل بیت، ش 43.)
  40) گلپایگانی، محمدرضا(1382) مجمع المسائل، جلد دوم، بی جا: دارالقرآن
  41) کاتوزیان، امیرناصر(1388). حقوق خانواده، جلد بیستم، تهران: شرکت سهامی انتشار
  42) جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1372). ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش
  43) محقق داماد، مصطفی(1385). بررسی فقهی حقوق خانواده- نکاح و انحلال آن، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی
  44) ماده 193 قانون مدنی
  45) ﻣﺎﺩﻩ 192 قانون مدنی
  46) ماده 1062 قانون مدنی
  47) ماده 1066 قانون مدنی
  48) نجفی، محمد حسن(1374). جواهر الکلام، چاپ چهارم،تهران: المکتبة الاسلامیة
  49) طوسی، محمدبن حسن(1387). المبسوط فی فقه الامامیه، جلد چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه
  50) عاملی، زین الدین بن علی(شهید ثانی)(1413ق.). مسلک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، جلد پنجم، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
  51) یزدی، محمدکاظم(1421ق.). حاشیه المکاسب، جلد دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان
  52) خویی، ابوالقاسم(1418ق.). موسوعه الامام الخوئی، جلد سی و سوم، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام خویی
  53) طوسی، ابی جعفر محمدبن حسن(1365ق.). تهذیب الاحکام، جلد هفتم، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه
  54) حر عاملی، محمدبن حسن(1409ق).وسائل الشیعه، ج بیست و یکم، بیروت: آل البیت.
  55) حائری طباطبایی، علی(1419ق.). ریاض المسائل، جلد یازدهم، چاپ اول، قم: مؤسسه النشر الاسلامی
  56) نراقی، احمد(1415ق.). مستندالشیعه فی احکام الشریعه، جلد شانزدهم، قم: مؤسسه آل البیت(ع)
  57) آزادارمکی، تقی(1391). پیدایش شکل های جدید خانواده در تهران، مجله جامعه پژوهشی فرهنگی، 16: 55
•   کلمات کلیدی به فارسی : نکاح معاطاتی، فقه، حقوق، ازدواج سفید، ایران، همباشی.
•   چکیده مقاله به انگلیسی :
•   کلمات کلیدی به انگلیسی :
•  صفحات : 82-98
•   دانلود فایل ( 1.46 MB )